Witamina A to określenie zbiorcze dla grupy substancji chemicznych, natomiast czysta forma witaminy A to retinol. Do grupy tych substancji należą również inne związki chemiczne, takie jak retinal (nazywany też retinaldehydem, aldehydem retinowym, retinylem), kwas retinowy (tretynoina, izotretynoina i alitretynoina) czy formy estrowe witaminy A (palmitynian i octan). Jak widzicie, jest to szeroka grupa związków chemicznych, dla której powstało wspólne określenie – retinoidy.  Opisane związki biorą udział w licznych procesach metabolicznych zachodzących w ciele człowieka, które wpływają na właściwy stan zdrowia wielu układów oraz narządów. Warto zaznaczyć, że grupa ta obejmuje zarówno naturalne, jak i syntetyczne pochodne retinolu.

Witamina A pełni bardzo ważne funkcje i ma ogromne znaczenie w wielu procesach fizjologicznych przebiegających w organizmie, między innymi:

• bierze udział w funkcjonowaniu narządu wzroku (wytwarzanie impulsów nerwowych w siatkówce oka pod wpływem światła),
• uczestniczy w procesach regulacji i dojrzewania komórek nabłonkowych,
• utrzymuje w dobrej kondycji skórę, paznokcie, włosy, likwiduje przebarwienia wywołane promieniami słonecznymi, stymuluje wytwarzanie kolagenu i elastyny w warstwie właściwej skóry, reguluje pracę gruczołów łojowych, przyspiesza proces gojenia naskórka – trądzik i łuszczyca oraz prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego),
• bierze udział w procesie wzrostu kości oraz wpływa na ich prawidłowe formowanie i utrzymanie integralności strukturalnej.

Organizm człowieka nie jest w stanie samodzielnie syntetyzować witaminy A – z tego powodu musi być ona dostarczana wraz z pożywieniem. Najwięcej witaminy A (retinolu) znajduje się w produktach pochodzenia zwierzęcego takich jak:

• tłuste ryby,
• wątroba,
• jaja,
• mleko i produkty mleczne.

Najlepsze źródła prowitaminy A ( beta-karoten/ karotenoidy ) występują w takich produktach roślinnych jak:

• marchew,
• dynia,
• papryka,
• szpinak,
• morele,
• brzoskwinie.

Objawy niedoboru:

• Ślepota zmierzchowa (dawniej nazywana „kurzą ślepotą”) – znacząco osłabione widzenie w warunkach niskiego oświetlenia,
• Przesuszenie oka, które może prowadzić do podrażnień i stanów zapalnych,
• Częste, nawracające infekcje o cięższym przebiegu,
• Pogorszenie kondycji skóry – nadmierna suchość, łuszczenie się, trądzik,
• Zwiększona łamliwość i wypadanie włosów,
• Uszkodzenia zębów, zanik szkliwa.

Objawy nadmiaru:

• Pogorszenie apetytu,
• Nadmierna pobudliwość, nerwowość,
• Bóle głowy,
• Zaburzenia widzenia,
• Nudności, wymioty,
• Przewlekłe zmęczenie,
• Ogólne osłabienie,
• Nadwrażliwość na światło słoneczne,
• Zwiększone ryzyko złamań kości.

Witamina A jest metabolizowana i magazynowana w wątrobie i jeśli zachodzi taka potrzeba, następuje uwolnienie i transport jej metabolitów do odpowiednich tkanek. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A zależy od wielu czynników, m.in. wieku, płci, stanu zdrowia oraz stanu fizjologicznego (ciąża lub karmienie piersią). Z tego powodu suplementacja witaminą A musi być analizowana indywidualnie oraz skonsultowana ze specjalistą.

Zapotrzebowanie na witaminę A [6]

Podsumowując, aby dbać o prawidłowe funkcjonowanie naszego organizmu należy pamiętać o urozmaiconej, gęsto odżywczej diecie, która pozwoli nam dostarczyć wszystkie niezbędne mikro i makroskładniki.

Bibliografia:
[1] Blaner WS. Vitamin A and Provitamin A Carotenoids. In: Marriott BP, Birt DF, Stallings VA, Yates AA, eds. Present Knowledge in Nutrition. 11th ed. Cambridge, Massachusetts: Wiley-Blackwell; 2020:73-91.
[2] Carazo A, Macakova K, Matousova K, Krcmova LK, Protti M, Mladenka P. Vitamin A update: Forms, sources, kinetics, detection, function, deficiency, therapeutic use and toxicity. Nutrients 2021;13:1703.
[3] https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminA-HealthProfessional/
[4] A Zaborska, J Król, A Brodziak – Przemysł Spożywczy, 2015
[5] Bojarowicz H, Płowiec A. Wpływ witaminy A na kondycję skóry, Probl Hig Epidemiol 2010, 91(3): 352-356
[6] Institute of Medicine. Food and Nutrition Board. Dietary Reference Intakes for Vitamin A, Vitamin K, Arsenic, Boron, Chromium, Copper, Iodine, Iron, Manganese, Molybdenum, Nickel, Silicon, Vanadium, and Zincexternal link disclaimer. Washington, DC: National Academy Press; 2001.